تخمین نرخ پس انداز اصیل در اقتصاد ایران

اقتصاد دانان همواره متوجه اهمیت تجهیز منابع در فرایند رشد و توسعه اقتصادی بوده اند. در این باره آدام اسمیت معتقد است هر افزایش یا کاهش سرمایه، به طور طبیعی به افزایش و یا کاهش ارزش حقیقی تولید صنعت، تعداد افراد شاغل، ثروت حقیقی، درآمد افراد و در نتیجه میزان محصول یاارزش تولیدات قابل مبادله سالانه زمین و کار کشور بستگی دارد. با توجه به ادبیات نظری رشد اقتصادی و شواهد تجربی در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته، تامین منابع مالی کافی جهت تامین مالی بخش های مختلف از جمله زیرساخت ها، بخش های آموزشی و... در جهت دست یافتن به یک توسعه پایدار دارای اهمیت بسیار می باشد. توجه فراوان به نقش پس انداز، در مشخص کردن میزان سرمایه گذاری و رشد اقتصادی، از جمله موضوعاتی است که همواره در تنظیم سیاستها و نظریه های اقتصادی مد نظر بوده است. در اقتصاد ایران طی برنامه پنج ساله چهارم توسعه، نیاز شدید به سرمایه گذاری قابل ملاحظه پیش بینی شده است، لازمه این امر تامین منابع مالی است که یکی از راههای آن، منابع تجهیز شده از طریق پس انداز می باشد. تامین این نیاز ها، به ویژه در بخش های زیر بنایی و اجتماعی، شاخصی مهم در تامین توانایی کشور در حفظ نرخ بالای رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال محسوب می شود. تجهیز پس انداز داخلی یکی از عوامل مهم تعیین کننده سطح سرمایه گذاری و رشد اقتصادی می باشد که در اقتصاد ایران با توجه به شرایط دشوار مالی خارجی که آن را احاطه کرده است از اهمیت بیشتری برخوردار است. در واقع اقتصاد ایران نیازمند حفظ داوطلبانه نسبت بالای پس انداز ملی، به منظور تامین مالی سرمایه گذاری های مختلف، جبران فقدان جریان پس انداز خارجی در کوتاه مدت، کاهش خسارات ناشی از این کمبود پس انداز و محدود ساختن آسیب پذیری اقتصاد در مقابل نوسانات قیمت بین المللی نفت می باشد. پس انداز در کشور ایران در دو بخش اصلی صورت می پذیرد: یکی از این بخش ها پس اندازی می باشد که در بخش دولتی شکل می گیرد و جزء دیگر در بخش خصوصی، سطح پس انداز دولتی در اقتصاد ایران تا حد فراوانی بستگی به عملکرد بخش نفت و بازار انرژی دارد. به دلیل مشکلات در زیرساخت های اقتصادی و عدم توانایی در جذب سرمایه های خارجی به دلایل متعدد از جمله سیاسی و همچنین وابستگی شدید به نفت و تاثیر پذیری زیاد از نوسانات قیمت آن و اجبار اخلاقی به پایبندی به اصول عدالت بین نسلی(قاعده ی هارتویک) و کاهش خسارات ناشی از استخراج منابع طبیعی، چگونگی پس انداز اصیل از جمله عوامل حیاتی برای کشور ایران می باشد که نیاز به توجه ویژه دارد. این مطالعه ضمن بررسی مبانی نظری پس انداز اصیل به تخمین این معیار برای ایران در سال های 2006-1970 -پرداخته، سپس به مطالعه ی مسیر این شاخص در طی دوره ی مورد نظر از جهات میانگین، روند و مانایی می پردازد. جهت مطالعه ی مانایی شاخص، از فیلتر هودریک پروسکات استفاده شده است. نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان می دهد که اقتصاد ایران در یک مسیر توسعه ی ناپایدار بوده و کشور در حال مصرف ثروت های خود می باشد و سطح مطلوبیت نسل-های آینده حتما از میزان فعلی آن کمتر خواهد بود. جهت مقایسه ی مسیر توسعه اقتصادی ایران با کشور ترکیه، ارقام پس انداز اصیل مربوط به این کشور نیز محاسبه شده و مشاهده می گردد که اقتصاد ترکیه بر خلاف اقتصاد ایران در یک مسیر توسعه ی پایدار قدم برداشته و در حال انباشت ثروت می باشد. کلید واژه ها: پس انداز اصیل، قاعده ی هارتویک، منابع پایان پذیر، قاعده ی هتلینگ، فیلتر هودریک - پروسکات